ماده 4 و 8 قانون تامین اجتماعی در مورد بیمه اختیاری و تبصره آن:
ماده 4 : مشمولین این قانون عبارتند از:
- افرادی که به هر عنوان در مقابل دریافت مزد یا حقوق کار میکنند.
- سازمان تأمین اجتماعی مکلف است با استفاده از مقررات عام قانون تأمین اجتماعی صاحبان حرف و مشاغل آزاد را به صورت اختیاری در برابر تمام یا قسمتی از مزایای قانون تأمین اجتماعی بیمه نماید چگونگی انجام بیمه و نرخ حقبیمه و همچنین میزان مزایای مربوطه به موجب آئیننامهای خواهد بود که به تصویب هیأت دولت خواهد رسید .
- تبصره 1 : بیمه شده مختار است که سطح درآمد ماهانه خود را که مبنای پرداخت حقبیمه قرار میگیرد بین حداقل و حداکثر دستمزد قانونی انتخاب نماید.
- تبصره 2 : از تاریخ تصویب این قانون مفاد بند ب و تبصره 3 ماده 4 قانون و همچنین آئیننامه مربوط ملغی میگردد.
- تبصره 3 : کلیه اتباع ایرانی اعم از شاغل و یا غیرشاغل در فعالیتهای مختلف در خارج از کشور که بیمه آنان با مقررات قانون تأمین اجتماعی و تغییرات بعدی آن مغایرت نداشته باشد میتوانند بطور اختیاری مشمول مقررات این قانون و آئیننامههای مربوط قرار گیرند، مشروط بر اینکه بیمه شده حق بیمه خود را بهطور منظم پرداخت نماید، بدیهی است سازمان در مورد این قبیل از بیمهشدگان مانند سایر بیمهشدگان داخل کشور مکلف به ارائه خدمات و انجام تعهدات قانونی براساس آئیننامه و مقررات مربوط در ایران خواهد بود.
- دریافتکنندگان مستمریهای بازنشستگی، ازکارافتادگی، و فوت.
- تبصره 1 : مستخدمین وزارتخانهها و مؤسسات و شرکتهای دولتی و مستخدمین مؤسسات وابسته به دولت که طبق قوانین مربوط به نحوی از انحاء از موارد مذکور در ماده سه این قانون بهرهمند میباشند در سایر مواردی که قوانین خاص برای آنها وجود ندارد طبق آئیننامهای که به پیشنهاد وزارت رفاه اجتماعی و تأیید سازمان امور اداری و استخدامی کشور به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید تابع مقررات این قانون خواهند بود.
- تبصره 2 : مشمولین قانون استخدام نیروهای مسلح و افزارمندان مشمول قانون تعاون و بیمه بازنشستگی افزارمندان ارتش از شمول این قانون خارج بوده و تابع قانون و مقررات خاص خود خواهند بود.
- تبصره 3 : ملغی گردیده.
تبصره 4 : مشمولین قانون حمایت کارمندان در برابر اثرات ناشی از پیری و ازکارافتادگی و فوت کماکان تابع مقررات قانون مذکور خواهند بود. مؤسسات مشمول قانون مذکور مکلفند با اعلام سازمان تأمین خدمات درمانی حقبیمه درمانی سهم خود و بیمهشده را کسر و توسط صندوق حمایت مربوط به سازمان نامبرده بپردازند. میزان حقبیمه درمانی موضوع این ماده تابع ضوابط و مقررات بیمه خدمات درمانی موضوع قانون تأمین خدمات درمانی مستخدمین دولت است و نحوه وصول آن عیناً به ترتیبی است که در قانون حمایت کارمندان در برابر اثرات ناشی از پیری و ازکارافتادگی و فوت پیشبینی شده است.
آئیننامه اجرائی قانون اصلاح بند «ب» و تبصره "3" ماده "4" قانون تامین اجتماعی 53
ماده 1: صاحبان حرف و مشاغل آزاد در این آئیننامه به افرادی اطلاق میشود که برای انجام حرفه و شغل مورد نظر با داشتن کارگر (کارفرما) یا خود به تنهایی (خویشفرما) به استناد مجوز اشتغال صادره از سوی مراجع ذیصلاح یا به تشخیص هیأت مدیره سازمان تأمین اجتماعی (که منبعد سازمان تأمین اجتماعی در این آئیننامه سازمان نامیده میشود) به کار اشتغال داشته و مشمول مقررات حمایتی خاص (مشابه موارد موضوع این آئیننامه) نباشند.
ماده 2 : مشمولین این آئیننامه عبارتند :
- افراد موضوع ماده یک این آئیننامه.
- اتباع ایرانی اعم از شاغل و یا غیر شاغل در فعالیتهای مختلف در خارج از کشور که بیمه آنان با مقررات قانون تأمین اجتماعی و تغییرات بعدی آن مغایرت نداشته باشد.
تبصره : آن دسته از متقاضیان که دارای سابقه پرداخت حق بیمه به مأخذ کامل به مدت 360 روز یا بیشتر میباشند با رعایت تبصره ماده 5 این آئیننامه مشمول مقررات این آئیننامه قرار میگیرند. ماده 3 . اجرای مقررات این آئیننامه با رعایت مقررات ماده 7 قانون تأمین اجتماعی خواهد بود. ماده 4 :مشمولین این آئیننامه با پرداخت حق بیمه مقرر میتوانند به ترتیب زیر از حمایتهای مندرج در قانون تأمین اجتماعی مصوب تیرماه 54 و تغییرات بعدیآن برخوردار گردند.
- بیمه بازنشستگی با نرخ حق بیمه 12 درصد.
- بیمه بازنشستگی و فوت با نرخ حق بیمه 14 درصد.
- بیمه بازنشستگی و از کارافتادگی و فوت با نرخ حق بیمه 18 درصد.
تبصره 1 :. بیمهشدگان موضوع ماده 2 این آئیننامه میتوانند علاوه بر پرداخت حق بیمه با نرخهای تعیین شده در فوق، با پرداخت حق بیمه به میزان مشخص شده در ماده 29 قانون تأمین اجتماعی و تغییرات بعدی آن از حمایتهای موضوع بندهای «الف» و «ب» ماده 3 قانون تأمین اجتماعی استفاده نمایند. تأمین اعتبار دفترچه درمان بیمهشدگان هر سه ماه یکبار و با ارائه رسید پرداخت حق بیمه مقرره انجام خواهد گرفت. تبصره 2 : پرداخت دو درصد (2%) حق بیمه مربوط به حمایتهای موضوع بندهای «الف» یا «ب» یا «ج» و نیز یک درصد (1%) حق بیمه موضوع تبصره یک این ماده (جمعاً 3 درصد براساس ماده 28 قانون تأمین اجتماعی به عهده دولت خواهد بود. تبصره 3 :درخواست متقاضیان حمایتهای بند «ج» این ماده در صورتی پذیرفته خواهد شد که از سوی مراکز درمانی اعلام شده توسط این سازمان از کارافتاده کلی شناخته نشوند. بیمهشده مدتی پس از انقضاء موعد مقرر (دو سال) درخواست افزایش مأخذ حق بیمه را بنماید در این حالت نیز نسبت افزایش همان 10 درصد خواهد بود و برای مدت اضافی زائد بر دو سال افزایشی صورت نخواهد گرفت و افزایشهای بعدی نیز موکول به گذشت دو سال پرداخت حق بیمه موضوع این آئیننامه از تاریخ آخرین افزایش خواهد بود. تبصره :مأخذ کسر حق بیمه افرادی که به نحوی از انحاء دارای سابقه پرداخت حق بیمه بوده و مشمول این آئیننامه قرار میگیرند توسط وی به اختیار انتخاب میشود مشروط بر اینکه مبلغ انتخابی افزایشی بیش از 10 درصد متوسط مبنای ماهانه کسر حق بیمه یکسال آخر نداشته باشد. ماده 6 : بیمه مشمولین واجد شرایط از تاریخ ثبت تقاضا در هر یک از شعب سازمان شروع میشود. سازمان مکلف است ظرف مدت دو (2) ماه استحقاق متقاضی را از احراز و بلافاصله ضمن تعیین نرخ و میزان حق بیمه ماهانه مراتب را به متقاضی تبصره 4:اتباع ایرانی خارج از کشور تا فراهم نمودن امکانات لازم از سوی سازمان منحصراً مخیر به استفاده از مزایای مندرج در بندهای «الف» و «ب» و تبصره یک این ماده در کشور ایران خواهند بود. تبصره 5 :تشخیص حوادث ناشی از کار منجر به فوت یا از کارافتادگی کلی در مورد مشمولین بند یک ماده 2این آئیننامه به عهده کمیسیونی مرکب از مسئول واحد کار و امور اجتماعی محل، مسئول و بازرس واحد تأمین اجتماعی مربوط خواهد بود و همچنین در صورت فراهمشدن امکانات مورد نظر در تبصره 4 این ماده، حوادث ناشی از کار در مورد اتباع ایرانی خارج از کشور موضوعیت نداشته و کلیه حوادث غیر ناشی از کار تلقی خواهد گردید
ماده 5 :مأخذ کسر حق بیمه ماهانه مشمولین این آئیننامه به اختیار متقاضی بین حداقل و حداکثر دستمزد قانونی خواهد بود. بیمهشده میتواند هر بار با دارابودن 2 سال سابقه پرداخت حق بیمه موضوع این آئیننامه از تاریخ ثبت درخواست کتبی 10 درصد میزان آن را افزایش دهد. چنانچه اعلام نماید و متقاضی نیز ظرف یکماه فرصت پرداخت حق بیمه به واحد سازمان را خواهد داشت در غیر اینصورت موضوع درخواست مزبور منتفی اعلام میگردد. ماده 7 :چگونگی بیمه اتباع ایرانی شاغل یا غیر شاغل در کشورهای خارجی به ترتیب زیر خواهد بود:
- متقاضی درخواست خود را طبق فرم مخصوصی که توسط سازمان تهیه میگردد، به نمایندگیهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران تسلیم و نمایندگیهای سیاسی موظفند ظرف 15 روز از تاریخ وصول این قبیل درخواستها ضمن تأیید تابعیت ایرانی متقاضیان، درخواست آنها را به انضمام فتوکپی مدارک شناسائی متقاضیان و افراد خانواده موضوع ماده 58 قانون تأمین اجتماعی به سازمان ارسال دارند.
- سازمان مکلف است ظرف مدت یکماه استحقاق متقاضی را احراز و ضمن تعیین نرخ و میزان حقبیمه ماهانه از طریق نمایندگیهای سیاسی بلافاصله مراتب را به متقاضی اعلام نماید.
- متقاضیان حق بیمه مربوط را به حساب بانکی که به نام سازمان تأمین اجتماعی توسط نمایندگیهای سیاسی افتتاح خواهد شد پرداخت و رسید پرداخت را به نمایندگیهای مزبور ارسال نمایند.
- نمایندگیهای سیاسی مکلفند همه ماهه موجودی حساب مزبور را به حسابی که بانک مرکزی مشخص مینماید واریز و صورت وضعیت بانکی و رسیدهای پرداخت حق بیمه را به سازمان تأمین اجتماعی ارسال دارند.
- نحوه بیمه این قبیل افراد در سایر موارد تابع مواد این آئیننامه میباشد و پرداخت حق بیمه مقرره مشمولین این ماده بایستی به پولی صورت گیرد که در قرارداد فیمابین سازمان و متقاضی توافق گردیده است.
- نمایندگیهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران در کشورهای خارجی موظف به ابلاغ مفاد این آئیننامه به نحو مقتضی به اتباع ایرانی خواهند بود.
ماده 8 :در صورتی که پرداخت حق بیمه از طرف بیمهشده متوقف گردد و بین تاریخ قطع پرداخت حق بیمه و پرداخت مجدد بیش از 3 ماه فاصله ایجاد نشده باشد در غیر اینصورت ارتباط بیمهشده با سازمان قطع و ادامه بیمه وی موکول به تسلیم درخواست مجدد و موافقت سازمان خواهد بود که در اینصورت مبنای کسر حق بیمه این قبیل متقاضیان همان مبنای قبلی خواهد بود. ماده 9 :شرایط برقراری و میزان مستمریهای بازنشستگی و بازماندگان و از کارافتادگی کلی و همچنین استفاده از خدمات درمانی و بهداشتی عیناً به ترتیب تعیین شده درقانون تأمین اجتماعی و تغییرات بعدی آن خواهد بود.
ماده 10 :در صورتی که مشمولین این آئیننامه پس از شروع بیمه به نحوی از انحاء از شمول مقررات این آئیننامه خارج و یا طبق قانون تأمین اجتماعی یا سایر قوانین مربوطه میبایست حق بیمه را خود براساس مقررات دیگری پرداخت نمایند، موظفند مراتب را کتباً به آگاهی سازمان برسانند تا نسبت به قطع بیمه آنان اقدام گردد. در صورت عدم اقدام بیمهشده در این زمینه و ادامه پرداخت حق بیمه، حق بیمههای دریافتی پس از کسر هزینههای انجا م شده مسترد خواهد شد.
ماده 8 : بیمه افراد و شاغلین فعالیتهایی که تا تاریخ تصویب این قانون به نحوی از انحاء مشمول مقررات قانون بیمههای اجتماعی یا قانون بیمههای اجتماعی روستائیان قرار گرفتهاند با توجه به مقررات این قانون ادامه خواهد یافت.
- تبصره : شرایط مربوط به ادامه تمام و یا قسمتی از بیمههای مقرر در این قانون برای کسانی که به علتی غیر از علل مندرج در این قانون از ردیف بیمهشدگان خارج شوند به موجب آئیننامه مربوط تعیین خواهد گردید و به هر حال پرداخت کلیه حق بیمه در این قبیل موارد به عهده بیمه شده خواهد بود.
آئین نامه بیمه اختیاری موضوع تبصره ماده 8 قانون تامین اجتماعی 57
ماده 1:افرادی که بعللی غیراز علل مندرج در قانون بیمههای اجتماعی مصوب اردیبهشت ماه 1339 و قانون تامین اجتماعی مصوب تیر ماه 1354 از ردیف بیمهشدگان خارج شده یا بشوند درصورتیکه طبق قوانین فوقالذکر مشمول بیمه بازنشستگی و ازکارافتادگی کلی و فوت بوده باشند،درصورت احراز شرایط زیر و باتوجه به مقررات این آئیننامه میتوانند بیمه خود را بصورت اختیاری ادامهدهند.
- تا 42 سال سن داشتن حداقل یکسال تمام سابقه پرداخت حق بیمه در زمان درخواست.
- از 42 سال تا 50 سال به ازای هر سال سن 6 ماه به حداقل سابقه بند 1 اضافه میگردد.
- در مورد افراد متقاضی که بیش از 5 سال سابقه پرداخت حقبیمه داشته باشند به ازای هر سال سابقه مازاد بر 5 سال یکسال به سن موضوع بند 2 این ماده اضافه میگردد.
- افرادی که سابقه پرداخت حق بیمه آنان از تاریخ اجرایقانون تامین اجتماعی به بعد (تیر 54) 15 سال تمام و بیشتر باشد،از شرط سنی موضوع این ماده مستثنی خواهند بود.
تبصره : سنین مندرج در بندهای فوق درخصوص مردان بوده و در مورد زنان همواره سن آنان پنج سال کمتر ملاک خواهد بود.
ماده 2 :بیمه اختیاری افرادی که قبل از اجرای این آئیننامه طبق مقررات آئیننامههای مصوب قبلی برقرار گردیده است،مادامیکه بیمه آنان قطع نشده است،طبق مقررات قبلی ادامه خواهد یافت و درصورت قطع پرداخت حق بیمه انعقاد قرارداد جدید طبق مقررات این آئیننامه خواهد بود. ماده 3 :دستمزد مقطوع مبنای دریافت حق بیمه ماهانه مشمولین این آئیننامه معادل 3/1 برابر حداقل دستمزد مصوب شورایعالی کار میباشد.
تبصره :متقاضیانی که متوسط دستمزد دو سالد آخر آنان بیشتر از دستمزد مبنای کسر حق بیمه این ماده باشد.دستمزد مذکور بعنوان مبنا خواهد بود. ماده 4 :. نرخ حق بیمه مشمولین این آئیننامهمعادل 21% جهت بهرهمندی از مزایای بیمه بازنشستگی،فوت و ازکارافتادگی خواهد بود. تبصره 1 :بیمه شدگانی که طبق نظر کمیسیون پزشکی قبل از درخواست بیمه اختیاری از کارافتاده تشخیص داده میشوند نمیتوانند از حمایت مربوط به از کارافتادگی بهرهمند شوند.
تبصره 2 :بیمهشدگان مشمول این آئیننامه میتوانند علاوه بر پرداخت حق بیمه با نرخ تعیین شده در این ماده با پرداخت حق سرانه درمان که همه ساله از طریق دولت تعیین میشود به تعداد خود و افراد تحت تکفل قانونیاز حمایتهای درمانی موضوع قانون تامین اجتماعی طبق مقررات سازمان برخوردار شوند. تبصره 3 :متقاضیان استفاده از حمایت تبصره 2 این ماده و افراد تحت تکفل آنان باید بدوا با معرفی سازمان مورد معاینه پزشکی قرار گیرند و سازمان هیچگونه تعهدی در قبال درمان بیماریهایی که مربوط به قبل از انعقاد قرارداد میگردد،نخواهد داشت. کسانی که حداقل 5 سال سابقه پرداخت حق بیمه دارند و کمتر از 2 سال از تاریخ قطع ارتباط آنان با سازمان گذشته باشد و همچنین کسانی که 10 سال تمام سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند از شمول این تبصره مستثنی میباشند .
تبصره 4 :بیمهشدگان مشمول این آئیننامه که از کارافتاده و یا بازنشسته میشوند ،همچنین بازماندگان بیمهشدگان و بازنشستگان و از کارافتادگان فوت شده مشمول این آئیننامه که براساس حق بیمه پرداخت شده طبق قانون تامین اجتماعی (غیرازپرداخت حق بیمه اختیاری) از نظر سابقه واجد شرایط بازنشستگی، فوت و از کارافتادگی بوده باشند،با کسر 2% از مستمری دریافتی از حمایتهای درمانی بهرهمند خواهند شد،در غیراین صورت درصورت تمایل به استفاده از درمان سازمان مکلف به پرداخت سرانه درمان طبق تبصره 2 این ماده خواهند بود. ماده 5 :سازمان تامین اجتماعی حداکثر ظرف 2 ماه از تاریخ ثبت درخواست متقاضی در دفتر شعبه یا نمایندگی مکلف است استحقاق یا عدم استحقاق وی جهت استفاده از بیمه اختیاری را مشخص و مراتب را کتبا به متقاضی اعلامنماید. ماده 6: متقاضی از تاریخ اعلام موافقت سازمان به وی حداکثر 20 روز فرصت دارد جهت انعقاد قرارداد بیمه اختیاری به شعبهای که تقاضای خود را به آن تسلیم نموده است مراجعه و با امضاء قرارداد حق بیمه مربوط را پرداخت نماید.تاریخ شروع بیمه اختیاری حداکثر از تاریخ ثبت تقاضا در دفتر شعبه یا نمایندگی میباشد چنانچه متقاضی ظرف مهلت مقرر جهت انعقاد قرارداد مراجعه نکند و یا حداکثر ظرف مدت 10 روز از تاریخ انعقاد قرارداد حق بیمه را نپردازد به منزله انصراف تلقی و اگر بخواهد حق بیمه را پرداخت نماید باید درخواست جدید ارائه نماید. ماده 7 :بیمه شده مکلف است حق بیمه مربوطه را حداقل به صورت سه ماهه پرداخت نماید، مهلت پرداخت تا پایان آخرین ماه دوره سه ماهه که حق بیمه آن پرداخت نشده است خواهد بود. در غیر اینصورت به منزله انصراف بیمه شده تلقی و قرارداد فیمابین ملغی و ادامه پرداخت منوط به ارائه درخواست مجدد و انعقاد قرارداد جدید با رعایت کلیه شرایط این آئیننامه خواهد بود. ماده 8 :بیمهشدگان اختیاری که در کارگاههای مشمول قانون تامین اجتماعی اشتغال مییابند قرارداد بیمه اختیاری آنان ملغی و ادامه پرداخت بیمه اختیاری منوط به انعقاد قرارداد جدید خواهد بود. ماده 9 :این آئیننامه در 9 ماده و 6 تبصره در سیصد و بیست و دومین جلسه مورخ 8/10/80 شورایعالی تامین اجتماعی به تصویب رسیده و تاریخ اجرای آن از اول سال 1381 خواهد بود و از تاریخ مذکور جایگزین آئیننامه قبلی میگردد.